Theo sách "12 con giáp trong văn hóa người Việt", 12 con giáp có nguồn gốc từ lịch Can - Chi. Lịch Can - Chi được cho là xuất hiện vào thời nhà Thương (1766-1122 TCN) ở Trung Quốc. Trong khi đó người Trung Quốc xưa đã chọn ra 12 con vật gắn liền với đời sống hoặc được con người thuần dưỡng sớm nhất để đưa vào lịch Can - Chi, theo thứ tự: Tý (Chuột), Sửu (Trâu), Dần (Hổ), Mão (Thỏ), Thìn (Rồng), Tỵ (Rắn), Ngọ (Ngựa), Mùi (Dê), Thân (Khỉ), Dậu (Gà), Tuất (Chó), Hợi (Lợn).
Theo văn hóa Việt Nam, trong sách "Chuyện Đông, Chuyện Tây" của tác giả An Chi có chỉ ra rằng "con giáp" là một lối nói của phương ngữ Nam Bộ.
Nguồn gốc của 12 con giáp
Trong văn hóa dân gian Việt Nam, tục quan niệm về 12 con giáp là rất phổ biến. Trong đó, Trung Quốc được tượng trưng bởi con thỏ, còn Việt Nam được biểu tượng bởi con mèo. Lý do cho sự khác nhau này có thể được giải thích theo nhiều cách
Thứ nhất, con thỏ trong văn hóa Trung Quốc thường được coi là biểu tượng của sự tinh tế, nhã nhặn và thông minh. Trong khi đó, con mèo trong văn hóa Việt Nam thể hiện tính cách thân thiện, dễ gần và đáng yêu. Vì vậy, việc tượng trưng Trung Quốc bằng con thỏ và Việt Nam bằng con mèo là do sự khác biệt trong cách nhìn nhận về tính cách và phẩm chất của hai quốc gia.
Thứ hai, có thể giải thích theo khía cạnh lịch sử và văn hoá. Trung Quốc là một đất nước có văn hoá lâu đời và giàu truyền thống, trong khi Việt Nam có một văn hóa đặc trưng và phát triển độc lập. Do đó, việc đồng nhất Trung Quốc với con thỏ và Việt Nam với con mèo cũng phản ánh sự khác biệt về lịch sử và văn hóa giữa hai quốc gia.
Ngoài ra còn có cách lý giải phổ biến cho câu hỏi này chính là chữ “thỏ” trong tiếng Trung Quốc phát âm là "mao" - nghe giống từ mão (con mèo) trong tiếng Việt.
Hai từ này có phát âm gần giống nhau nên trong quá trình thông dịch đã xảy ra nhầm lẫn khiến con thỏ trong 12 con giáp ở Trung Quốc được thay thế bằng con mèo.
Ngoài ra, cũng còn 1 cách lý giải khác. Ở Trung Quốc, thỏ được cho là con vật tượng trưng cho những gì hạnh phúc nhất. Những người sinh năm thỏ được cho là sống tốt bụng, uy tín, trung thành dù có đôi chút bí ẩn.
Trong khi đó, tại Việt Nam, thỏ lại được xem là thực phẩm. Nhiều người Việt Nam nuôi mèo như thú cưng trong nhà và xem chúng là một “người bạn đồng hành" ngoan ngoãn, hiền lành, dễ thương. Năm Mão được kỳ vọng mang tới sự hòa hợp.
Theo Reuters, ngày nay, việc mèo thay thế thỏ trong 12 con giáp được đa số người Việt chấp thuận.
"Việc người Việt thay thỏ bằng mèo trong danh sách 12 con giáp là điều phù hợp. Thỏ là loài gặm nhấm như chuột, trong khi chuột cũng là 1 trong 12 con giáp. Thông thường, các con giáp nên là độc nhất và khác biệt với nhau.
Mèo trong 12 con giáp ở Việt Nam còn giúp tạo ra thế đối xứng với chó. Theo thuyết âm dương, điều này thể hiện sự cân bằng, giúp giải quyết các mâu thuẫn. Vì vậy, dùng mèo thay thỏ trong 12 con giáp được cho là tốt hơn", một người nuôi động vật ở Việt Nam chia sẻ với tờ báo Anh.
Tóm lại, việc 12 con giáp ở Trung Quốc là con thỏ và Việt Nam là con mèo là một phần của văn hóa dân gian và có nhiều cách giải thích khác nhau. Tuy nhiên, điều quan trọng là những biểu tượng này đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa và tư duy của người dân hai quốc gia.
Nguồn tham khảo: